فهرست مطالب
با نزدیک شدن به فصل زمستان همواره بیشتر با پدیده آلودگی هوا مواجه می‌شویم و از افرادی بسیاری می‌شنویم که باز هم زمستان و وارونگی هوا باعث تشدید این آلودگی شده است. ابتدا باید گفت که وارونگی هوا در واقع همان وارونگی دما است که به اشتبا‌ه این گونه به کار برده میشود. وارونگی دما به معنی جا به جایی هواست که این روز‌ها شهروندان شهر‌های صنعتی و پرجمعیت با آن مواجه هستند.
وارونگی دما، لایه‌هایی از هوای گرم، بالای هوای سرد مجاورت کره زمین قرار می گیرد، در چنین شرایطی پایداری هوا ایجاد می شود و به جای آنکه با افزایش ارتفاع کاهش دما داشته باشیم، تا چند صد متر ابتدایی از سطح زمین، همراه با افزایش ارتفاع، افزایش دما خواهیم داشت.
انواع وارونگی دما
وارونگی دما به چهار روش گوناگون ایجاد می شود که عبارتند از: وارونگی دمای تابشی، وارونگی تربولانسی، وارونگی فرونشینی و وارونگی جبهه ای. مهم است بدانید، وارونگی که این روز‌ها بیشتر باعث آلودگی مناطق کشور میشود وارونگی تابشی است.
وارونگی تابشی
وارونگی تابشی یعنی در فصول سرد سال و هنگام شب، سطح زمین در اثر قطع تابش آفتاب سرد شده و چنانچه فرایند سرد شدن برای مدت کافی ادامه یابد، هوای نزدیک سطح زمین سردتر از جو بالایی آن می شود. در چنین شرایطی وارونگی دمایی در نزدیکی زمین گسترش یافته و در هوای آرام یا هنگام وزش باد خیلی ضعیف، فرآیند سرد شدن به طرف بالا تا ارتفاع نسبتا کمی گسترش می یابد، که نوعی وارونگی کم عمق ایجاد می شود.
شرایطی که منجر به وارونگی هوا میشود چیست؟
هوای آرام و بدون باد، زیرا وزش باد و ایجاد تلاطم در هوا موجب مخلوط شدن دمای هوا در سطوح مختلف شده و مانع از شکل گیری پدیده وارونگی دمایی می گردد. هوای صاف و بدون ابر نیز شرایط را برای وارونگی دمایی مهیا می¬کند، زیرا وجود پوشش ابری در آسمان سبب جذب پرتو‌های مادون قرمز منعکس شده از سطح زمین و انعکاس مجدد آن به سطح زمین شده و موجب گرم شدن مجدد هوا از پایین خواهد شد. بنابراین در هوای ابری احتمال وارونگی دمایی کمتر است.
در شب‌های طولانی نیز زمین برای بازتابش انرژی جذب شده در طول روز، فرصت کافی خواهد داشت و زمان برای انتقال انرژی گرمایی به لایه‌های بالاتر مهیا خواهد بود. به همین دلیل هر چه شب طولانی تر باشد ضخامت لایه وارونگی بیشتر خواهد شد.
با توجه به شرایط ذکر شده مشخص می شود که شب‌های زمستان به ویژه هنگامی که توده‌های هوای پایدار بر مناطق ساکن باشد، شرایط ایجاد وارونگی‌های تابشی بیش از هر موقع دیگر مهیا خواهد بود. این نوع وارونگی با طلوع خورشید از ابتدای روز به تدریج از بین می رود.
وارونگی موجب افزایش آلودگی
در شرایط وارونگی، هوای گرم در لایه های بالاتر و هوای سرد در لایه های پایین تر قرار می گیرد و چون هوای سرد سنگین تر است، به آرامی و ساکن در جای خود باقی می ماند. برای تشخیص این حالت، کافی است به خروجی دودکش¬های بلند توجه شود، اگر دود خروجی دودکش کارخانه ها یا کارگاه ها پس از اندکی ارتفاع به موازات زمین در هوا پخش شوند نشانه شکل گیری پدیده وارونگی است، چون دود پس از خروج از دودکش ابتدا سرد شده و پس از هم دما شدن با محیط در برخورد با لایه گرمتر فوقانی خود متوقف می شود.
اما اگر دود به حرکت صعودی خود ادامه دهد، هوا ناپایدار بوده، دمای آن نیز روال معمول خود را دارا بوده و در نتیجه وارونه نشده است. بنابراین در شرایط وارونگی، جو زمین عملا به طور مجازی دارای روکشی از هوای گرم می¬گردد که در مقایسه با هوای لایه های زیرین سبكتر بوده و مانند یک سرپوش به هوا در لایه های سرد پایین تر امکان عبور و صعود به لایه های گرم بالاتر را نمی دهد.
با حاکم شدن وارونگی دمایی در سطح زمین به ویژه در مناطق شهری بزرگ و صنعتی، آلودگی‌های تولید شده توسط منابع آلاینده مانند خودروها، کارخانه ها، لوازم گرمازای منازل و… به دلیل سنگین بودن هوای سرد و عدم تمایل این هوا به صعود و انبساط و ترکیب آن با هوای فوقانی در سطح زمین متراکم شده و سبب افزایش غلظت آلاینده‌ها در هوای استنشاقی افراد شده و عوارضی را به دنبال خواهد داشت.
شیوه مقابله با اثرات زیانبار وارونگی دما
1- استفاده کمتر از خودروهای شخصی و روی‌آوردن به وسایل نقلیه عمومی نظیر مترو، اتوبوس برای رفت و آمد به محل کار و سکونت
2- اجتناب از سفرهای غیر ضروری
3- انتخاب مسیرهایی با حداقل سطح ترافیک
4- انتخاب مسیرهایی که برای رسیدن به مقصد از داخل پارک ها و باغ های عمومی عبور می کند همراه با دوچرخه سواری یا پیاده روی در صورت امکان
5- اجتناب از فعالیت های ورزشی یا دویدن در مناطقی با ترافیک سنگین
6- خاموش کردن موتور ماشین و بستن پنجره ماشین در زمانی که خیابان ها در اثر ترافیک سنگین مسدود شده است
7- استفاده از ماسک های تنفسی مناسب
8- مصرف غذای مناسب با دستور پزشک معالج
9- نوشیدن آب زیاد که به کلیه ها کمک می کند تا املاح اضافی از بدن خارج شود
نقش وارونگی هوا در ایجاد آلرژی ها
در فصل پاییز، بیشتر از سایر فصل‌ها در هوا ذرات معلق و آلاینده های میکروبی و ویروسی انتشار یافته و در تماس با پوست یا مخاط بینی و راه‌های هوایی باعث بروز علائم آلرژی میشود. در بیمارانی که آلرژی دارند به علت وجود زمینه ژنتیکی که از پدر و یا مادر به ارث برده اند، در مواجه با مواد و عوامل آلرژی زا، مواد شیمیایی متعددی در بدن آن‌ها ترشح میشود که یکی از مهم‌ترین آن‌ها ماده‌ای به نام هیستامین است. این مواد و سایر مواد ترشح شده موجب التهاب در بافت‌های بدن و بروز علائم آلرژی می‌شوند.
نکته مهمی که باید یادآوری کنیم این است که افراد که دچار آلرژی هستند به علت التهاب پوست، مخاط بینی و راه‌های هوایی در ریه اگر با مواد تحریک¬کننده‌ای نظیر دود سیگار و آتش، بوی تند عطر و مواد شیمیایی، گرد و غبار و همچنین آلودگی هوا در تماس مکرر باشند، نشانه های آلرژی در آن‌ها ظاهر میشود و یا ممکن است علائم بیماری آن‌ها با شدت بیشتری رخ دهند. بنابراین بیمارانی که از آلرژی رنج می‌برند باید مراقبت بیشتری جهت پیشگیری از تشدید آن داشته باشند، علاوه بر آن توصیه میشود این افراد در روزهایی که بحران آلودگی هوا وجود دارد کمتر از خانه خارج شوند و درب و پنجره‌های منزل را ببندند. در صورت اجبار به بیرون رفتن از منزل از ماسک های استاندارد طبق نظر پزشک معالج استفاده کنند.
نقش وارونگی هوا در ایجاد سینوس
سینوس های مزمن اکثرا به دلیل التهاب ایجاد می شوند. که می توان آلودگی هوا و مواد تحریک کننده موجود در آن را مسبب ایجاد سینوس ها دانست. داخل محفظه سینوس سلول هایی وجود دارند که دارای مژک هایی می¬باشند که ترشحات را به بیرون سینوس ها هدایت می¬کنند. کارکرد این مژک ها بسیار اهمیت دارد تا سینوس بتواند کار خود را به خوبی انجام دهد. یکی از عواملی که باعث می شود کارکرد این مژک ها اختلال داشته باشد وجود آلودگی هوا است. از راه کارهای مقابله موثر در این فصل، استفاده از ماسک هایی با بازده فیلتراسیون بالا می باشد.
تاثیر وارونگی هوا بر زنان باردار و جنین
اگر چه آلودگی هوا و وجود مواد سمی در بعضی آلاینده ها در دوران وارونگی دما سلامتی تمام افراد جامعه را تهدید می کند. اما بر قشر حساس¬تر جامعه (زنان باردار و جنین) تاثیرات مخرب¬تری همچون زایمان زودرس، تولد نوزادان با وزن کم، نقص‌های اسکلتی و ساختاری در جنین و حتی سقط جنین را می تواند به دنبال داشته باشد. اما راه کار مقابله موثر، با توجه به دستور پزشک معالج در وارونگی دمایی استفاده از ماسک هایی با بازده فیلتراسیون بالا مانند ماسک سه بعدی نانوالیاف N99 و ماسک تاشو نانوالیاف N99 نانوپاک می باشد.
موثرترین کار در وارونگی دما یا هوا
وقتی کیفیت هوای خارج از منزل توسط ذرات معلق و خطرناک تحت تاثیر قرار گرفته و سلامتی افراد را به خطر می اندازد، ماندن در داخل خانه تا حد امکان بهترین کاری است که می توانید انجام دهید. اما اگر مجبور به بیرون رفتن هستید، استفاده از ماسک های تنفسی می‌تواند به حفظ امنیت شما کمک کند. افرادی که مرتباً به مکان‌هایی با هوای آلوده سفر می‌کنند، استفاده از ماسک هایN99 سه بعدی وN99تاشو نانوالیاف نانوپاک با کدهای محصول 290/291/390 پیشنهاد داده می شود.
افرادی که روزانه مجبور هستند به سر کار بروند بهتر است از ماسک سه بعدی N95 سوپاپ دار نانوپاک استفاده کنند. لازم است بدانیم استفاده از ماسک‌های دارای سوپاپ برای محافظت از افراد سالم مناسب است، اما به هیچ عنوان نباید از ماسک‌های سوپاپ دار برای افرادی که مبتلا به بیماری (مانند کرونا یا هر بیماری تنفسی واگیردار) هستند استفاده شود، چرا که این سوپاپ ها به این منظور ساخته شده اند که بازدم به سادگی صورت گیرد.
در هنگام باز شدن سوپاپ موقع بازدم، ویروس ها از طریق سوپاپ از ماسک خارج شده و به دیگران منتقل می شود. ماسک مناسب برای افرادی که بیماری واگیردار تنفسی دارند، ماسک های سه بعدی N99 یا ماسک های تاشو N99 بدون سوپاپ نانو پاک است.
