آلودگی هوای تهران چه جنبه های ناشناخته ای دارد؟

آلودگی هوای تهران چقدر ترسناک است و چه میزان سلامت ما و فرزندانمان را تهدید می کند؟

“هر نفسی که فرو می رود مُمِدّ حیات است .. ” 

هفتصد سال پیش وقتی سعدیِ بزرگ ما، سرمست از بازگشت از سفر طولانی خود به شیراز بود. احتمالا، زمانی که در هوایی دل انگیز این قطعه از گلستان را می سرود، هرگز تصور نمی کرد که این قطعه ی شاعرانه روزی با تردیدهای جدی منطقی مواجه شود. آن روزها اگر چه ایران سالیان وحشت زده ی پس از حمله مغول ها را تجربه می کرد، قرن ها بعد اما ایران و تمام دنیا بهت زده از یورش انسانِ متمدن به طبیعت است.

ابعاد و آثار منفی تکنولوژی در طبیعت اگرچه بسیار وسیع و شاید حتی برای عموم مردم ناشناخته است، اما اثری که روی بزرگترین نعمت طبیعی انسانها یعنی “هوا” داشته بسیار ملموس و جدی است. همه ما نه تنها درباره آلودگی هوا شنیده ایم و خوانده ایم بلکه آن را بارها تجربه نیز کرده ایم. اما آلودگی هوا به ویژه آلودگی هوای تهران چه جنبه های ناشناخته ای دارد؟ چقدر ترسناک است و چه میزان زندگی ما و فرزندانمان را تهدید می کند؟

برای خرید ماسک تنفسی به صفحه ماسک N99 بدون سوپاپ نانو الیاف بزرگسال مراجعه کنید.

ذرات معلق در هوا:

ذرات معلق آلاینده ی هوا، ترکیبی از ذرات بسیار ریز در هوا هستند که ما آنها را روزانه نفس می کشیم. این ذرات به قدری ریز هستند که با چشم قابل رویت نیستند ولی هنگامی که غلظت آنها بالا می رود می توانیم انبوه آنها را به شکل هوای مه آلود ببینیم. درست مثل هنگامی که به اگزوز یک کامیون دودزا نگاه می کنیم. تردیدی نیست که این ذرات کُشنده هستند، در بهترین حالت آنها در حال کم کردن عمر ما هستند!

چرا اندازه ذرات معلق در هوا مهم است؟

بدیهی است! چون این ذرات علاوه بر ماهیت شیمیایی، بر اساس اندازه شان است که به بدن ما آسیب می زنند. تصور کنید با ذراتی طرف هستید که چندین بار از گلبول های قرمز خون کوچکترند. خوشبختانه بدن ما طوری خلق شده که می تواند مانع از آسیب ذرات نسبتا بزرگ شود، ولی بدن ما هرگز برای محافظت در برابر ذرات کوچکتر از 10 میکرون ساخته نشده است.

برای اینکه تصویری از ابعاد این ذرات داشته باشید باید بدانید که یک میکرومتر تقریبا هفت برابر کوچکتر از قطر تار موی ماست. بر همین اساس در استاندارد جهانی، اندازه ذرات کوچکتر از 2.5 میکرون با عنوان PM2.5 تعریف شده است. اینها ذراتی هستند که به راحتی از راه دستگاه تنفسی وارد بدن شده، به ریه های ما می چسبند و بدتر از همه اینکه ذرات کوچکتر به راحتی وارد جریان خون و جذب بدن می شوند.

درست مثل اکسیژن که از راه خون جذب بدن می شود. با جذب شدن ذرات مخرب توسط بدن از راه خون، خطرات بزرگ تر از مشکلات تنفسی یا قلبی ما را تهدید خواهد کرد، خطراتی که حتی می تواند روی تولد فرزندانمان نیز اثرگذار باشد.

چه ذراتی بیشترین آسیب را دارند؟

پاسخ به این سوال بسیار پیچیده است. ذرات مختلف بسته به ماهیت و ابعادشان اثرات مختلفی روی بدن دارند. از طرفی ساختار ذرات می تواند ترکیبی از اجزای بیولوژیکی و ذرات شیمیایی باشد. باکتری ها، گرده گل ها و سایر ریز ذرات بیولوژیکی می تواند با بسیاری از ذرات شیمیایی نظیر فلزات سنگین، ترکیبات کربنی و حتی ترکیبیات ثانویه مانند سولفات و نیترات ترکیب شوند. ترکیب این ذرات اثرات پیچیده ای روی بدن و سلامت انسان ها دارد که موضوع مطالعات بسیاری در حوزه سلامت در دهه های اخیر است.

برای محافظت در مقابل آلودگی هوا چه باید کنیم؟

بسیار تاثیرگذار است اگر بدانیم که سازمان جهانی سلامت (world health organization (WHO گزارش کرده است که اثرات مخرب آلودگی هوا در کشورها و جوامعی با درآمد سرانه کمتر و آگاهی عمومی پایین تر به مراتب بیشتر است. در حالی که وظیفه دولت ها در سیاست گذاری برای داشتن هوایی پاک تر بر کسی پوشیده نیست، ولی تردیدی وجود ندارد، که آگاهی از اهمیت آلودگی هوا در سلامت خود و فرزندانمان اولین گام در مقابله با اثرات مخرب آن به شمار می رود.

در شرایطی که متاسفانه ما روزهای زیادی از سال را در شرایط بحرانی آلودگی هوا بخصوص در شهرهای بزرگ مانند تهران سپری می کنیم، اقدامات زیر می تواند نقش موثری در سلامت خود و فرزندانمان در مقابله با آلودگی هوا ایفا کند:

1. تا حد امکان از قرارگیری در معرض هوای آلوده جلوگیری کنیم. ساعت های متمادی حضور در فضای شهری در روزهای آلوده، ورزش کردن خصوصا در فضای باز در روزهای آلوده می تواند اثرات جبران ناپذیری در سلامت ما و فرزندانمان ایفا کند.
2. در هنگام قرارگیری در معرض هوای آلوده از ماسک صورت مناسب استفاده کنیم. معتبرترین استاندارد جهانی (NIOSH) چندین ماسک را با استانداردهای N95 و N99 برای این منظور پیشنهاد کرده است. بعنوان مثال ماسک با استاندارد N95 تا 95 درصد از ذرات آلاینده جلوگیری می کند. ماسک های با فیلتر نانو به دلیل اینکه دارای فیلترهایی در ابعاد نانو هستند، ذرات PM2.5 را فیلتر می کنند و بهترین نوع ماسک در این استانداردها هستند. 
3. استفاده از فیلترهای هوای خانگی و سیستم های تهویه مناسب هم راه حل مناسبی برای افرادی است که محل سکونتشان دائما در معرض آلودگی های هوا است.
4. در کنار اقدامات اشاره شده، تغییر در سبک زندگی نظیر کاشتن درخت و فضای سبز، رو آوردن به زندگی دور از محدوده شهرها، استفاده از وسایل نقلیه عمومی و اقدام به خرید وسایل نقلیه غیر آلاینده می تواند بخشی از وظیفه شهروندی و مسئولیت اجتماعی هر یک از ما باشد که آثار مثبت آن برای ما و فرزندانمان به جای خواهد ماند.